Gekke wespenorchis

Voor alle vragen en berichten over inheemse en Europese orchideeën.

Moderator: Michiel Janssen

Plaats reactie
janswart

Gekke wespenorchis

Bericht door janswart »

Deze wespenorchissen heb ik een aantal jaren geleden ergens in
Noordwest-Europa gevonden (de preciese plaats houd ik nog even
geheim). Op de groeiplaats stonden zo'n 30 planten, die er allemaal
bijzonder gelijksoortig uitzagen. In aanvulling op de foto's een korte
beschrijving:

1. Hoogte 25-50 cm, meestal 4-12 bloemen in een losse, min of meer naar
één kant gerichte aar.

2. De bloemen openen zich bijzonder wijd, zijn ongeveer anderhalve cm in
diameter.

3. De bloemen zijn geheel groen, zonder enige bruinachtige of
roodachtige tinten. Het hypochilium is glanzend donker olijfgroen bij
pas geopende bloemen, lichter groen bij oudere bloemen.

4. Meestal 4 stengelbladeren, tamelijk smal en puntig.

5. Stengel kort viltachtig behaard.

6. Bloeitijd midden augustus tot begin september, iets later dan E.
helleborine op een nabijgelegen groeiplaats.

7. Rostellum kleverig, alleen bij pas geopende bloemen aanwezig. Bij
oudere bloemen afwezig of verschrompeld tot een dun lipje.

Het leek mij geen E. helleborine maar het probleem is dat de kenmerken
ook op geen enkele andere mij bekende soort lijken te passen. Heeft
iemand een idee? Toch een gekke E. helleborine? Heeft iemand ooit
vergelijkbare planten gevonden?
Afbeelding
Afbeelding
Gebruikersavatar
Walter
Berichten: 483
Lid geworden op: di dec 26, 2006 4:38 pm
Locatie: Nieuwkerken-Waas
Contacteer:

Raad je plaatje

Bericht door Walter »

ik vind dat er wel wat van Ep purpurata in zit.
de wijd geopende bloemen, de spitse sepalen, de kleine bladeren ....

de bloemen zijn overbelicht, dus de kleur is niet echt goed te beoordelen.
Toch lijken me dit vrij flets gekleurde planten te zijn met weinig rode tinten.
En ook dat is iets wat kan voorkomen bij purpurata.

De bloeitijd (na helleborine) klopt ook nog.
Met vriendelijke Vlaamse groeten !
janswart

Bericht door janswart »

Hartelijk dank voor je reactie!

E. purpurata is een idee waar ik nog niet opgekomen was. Ik heb de kenmerken nog eens in Landwehr en op internet opgezcoht en er zijn toch wel een paar dingen die niet zo goed lijken te kloppen:

1. E. purpurata zou een rechte, stijve stengel moeten hebben.

2. E. purpurata heeft korte bladeren (zoals enigszins te zien is op de foto boven waren bij mijn planten sommige bladeren spits maar wel lang),

3. E purpurata groeit vaak met meerdere bloeistengels in bosjes bij elkaar. (Mijn planten nooit.)

Verder stonden mijn planten op arme zandgrond (vermoedelijk wel met kalk) wat ook niet helemaal klopt met de lemige bodem waar Landwehr het over heeft.

Maar verder een interessant idee, vooral als die ver geopende bloemen en bloeitijd kloppen.

Je hebt gelijk dat de foto van de hele plant helaas overbelicht is. (Zo ging dat in het pre-digitale tijdperk: maar twee fotootjes want film is duur en als ze eindelijk ontwikkeld zijn, zijn de planten al lang uitgebloeid.)

Het algehele aanzien van mijn planten (i.h.b. vorm van bladeren en stengel) was ongeveer zoals van de E. pontica die in Ladwehr staat (afgezien van details van de bloemen). Maar zoals gezegd groeiden de planten in Noordwest Europa.

Ik zou vooral graag antwoord op de volgende twee vragen hebben.

1. Hoe vaak komt een groen hypochilium voor? Landwehr beschrijft de variatie bij E helleborine aan de hand van twee uitersten: van hele bloem roodachtig tot andere extreem, hele bloem groen en hypochilium donkerpurper. Dat suggereert dat een groen hypochilium niet binnen de normale variatie past. Anderzijds kan ik me voorstellen dat een plant die alle bruine en rode pigmenten mist ook een groen hypochilium heeft. Ik heb bijvoorbeeld ook wel eens een wit wilgenroosje gevonden. Ik weet alleen niet hoe vaak dat bij wespenorchissen voorkomt.

2. Als het rostellum alleen bij pas geopende bloemen voorkomt en daarna afwezig is of verdroogd tot een dun lipje, duidt dit dan op zelfbestuiving, of juist niet? Ik zag op internet dat bij sommige zelfbestuivende soorten (zoals E. confusa) soms toch wel een rostellum aanwezig is. De ongeveer dertig planten op mijn groeiplaats leken zoveel op elkaar dat ik ook aan klonen moest denken. Toch weet ik niet of ik nu moet aannemen dat mijn planten zelfbestuivend waren of niet.

Ik voeg nog een detail van de hele plant toe,met iets aangepaste helderheid.

Met hartelijke Friese groeten,

Jan.Afbeelding
Sebastian
Berichten: 5
Lid geworden op: do nov 01, 2007 10:59 pm
Contacteer:

Bericht door Sebastian »

This is an ecotype of Ep. helleborine.

-Sebastian-
janswart

Bericht door janswart »

That's interesting. On what kind of places does this ecotype grow? In which countries does it occur and how common is it? I don't have too much experience with orchids but I have never found similar plants anywhere else.
janswart

Bericht door janswart »

Hier noch een detail. Als ik nog iets doms mag voorstellen: wat denken jullie van Ep. leptochila subsp. neglecta? Hier noch een detail, om de lip duidelijker te laten zien. (Helaas is de foto niet scherper.)

Afbeelding
Sebastian
Berichten: 5
Lid geworden op: do nov 01, 2007 10:59 pm
Contacteer:

Bericht door Sebastian »

You can find pictures of similar plants in the german article:

FRANZ, G. (1995): Epipactis helleborine lus flavescens auf einer Schwermetallhalde in Stolberg (Rheinland). - Ber. Arbeitskrs. Heim. Orch. 12(1): 102-104.

Groten
Sebastian
janswart

Bericht door janswart »

Danke fuer den Hinweis! Leider scheint die einzige deutsche Uni wo ich gelegentlich zu Besuch komme, die Uni Erlangen, die Zeitschrift nicht in ihrer Bibliothek zu haben. Auch hier in Prag, wo ich jetzt wohne, ist sie wohl nicht erhaltlich. Es wird also vermutlich ziemlich lange dauern, bis ich mir den Artikel anschaue.
Sebastian
Berichten: 5
Lid geworden op: do nov 01, 2007 10:59 pm
Contacteer:

Bericht door Sebastian »

Schicke mir eine E-Mail an s.sczepanski[at]aho-nrw.de
Gebruikersavatar
Walter
Berichten: 483
Lid geworden op: di dec 26, 2006 4:38 pm
Locatie: Nieuwkerken-Waas
Contacteer:

Epipactis sp.

Bericht door Walter »

Er is een kans dat het hier om Epipactis neglecta gaat. Op de eerste foto's zag ik niet direct de smalle insnoering tussen epi- en hypochiel, die zo kenmerkend is voor deze soort zie ik niet erg goed en ook niet alle lippen slaan terug . Voorts bloeit (bij ons althans) neglecta einde juni - begin julie en dat is dus vroeger dan helleborine .....

Het wordt dus erg moeilijk om deze planten op naam te brengen....
Met vriendelijke Vlaamse groeten !
J. Essink

Bericht door J. Essink »

Ter info,

Sebastian is voorzitter van de AHO Nordrhein-Westfalen.

Jan Essink
janswart

Bericht door janswart »

Ik heb intussen het artikel van G. Franz gelezen. Ik plaats hierbij de twee foto's van zijn hand. Korte samenvatting van enige kenmerken van zijn planten: Op een met zware metalen vervuilde puinberg bij Stolberg vond hij ongeveer 300 examplaren van Ep helleborine met de volgende kenmerken: Stengel behaard. Maximaal 35 cm hoog, meestal maar 15 cm. Ook kleine plantjes komen tot bloei. Gehele plant gelig. Bloemen klein, wijd geopend. Hypochilium van binnen bruinachtig. Rostellum alleen bij pas geopende bloemen; pollinien vervallen snel tot een geel poeder dat tot zelfbestuiving kan voeren. Bloeitijd begin tot midden augustus. Conclusie: Ep helleborine, vermoedelijk beinvloed doot fel zonlicht en zware metalen.

Afbeelding
Afbeelding
Laatst gewijzigd door janswart op za nov 17, 2007 11:37 pm, 1 keer totaal gewijzigd.
janswart

Bericht door janswart »

Ik denk dat ik nu wel kan verklappen dat mijn planten in de jaren 80 langs een fietspad in Zuid-West Drenthe stonden. De groeiplaats is eind jaren 80 verdwenen. Ik vermoed dat het fietspad ooit een schelpenfietspad was (in 1981 toen mijn moeder en ik de planten vonden was dat al niet meer het geval) en dat de planten verdwenen zijn doordat de kalk van de schelpen langzaam uit de grond verdween.

Zware metalen en fel zonlicht waren op mijn groeiplaats niet aanwezig maar aangezien dit een voormalig stuifzand is is het mogelijk dat het zand bijzonder voedselarm was, wat misschien ook invloed op het uiterlijk van Ep helleborine heeft. In elk geval groeiden ze aan de voet van een eikebosje met eikjes die erg langzaam leken te groeien (vermoedelijk door het uiterst arme zand). Elders in hetzelfde bos stonden (weer langs een fietspad) Ep helleborine die ook tamelijk klein waren (hoewel iets groter dan de planten boven) en er verder normaal uitzagen.

Ik was indertijd getroffen door het groene hypochilium en heb (als 11-jarig jongetje) daarover nog een brief aan Landwehr geschreven. Die was eerst erg enthousiast omdat ik schreef dat ik het rostellum niet kon vinden. Toen ik in 1983 schreef dat het rostellum bij pas geopende bloemen toch aanwezig was verloor hij alle interesse. Op mijn herhaalde vraag of een groen hypochilium niet gek was heeft hij in drie brieven nooit antwoord gegeven.

Misschien dat ik daarom mijn vraag, uit simpele interesse, nog eens kan herhalen. Wie heeft er wel eens Ep helleborine met een van binnen zuiver groen hypochilium gevonden? Wie heeft dat nog nooit gezien?
Plaats reactie