Permanente begrazing door schapen.

Op dit forum kunt u vragen stellen over het beheer van orchideeënbiotopen.

Moderator: Michiel Janssen

Plaats reactie
Gerrit
Berichten: 523
Lid geworden op: za sep 19, 2015 6:24 pm

Permanente begrazing door schapen.

Bericht door Gerrit »

In een nieuw natuurgebied in de Noordoostpolder is op het laatste moment door een toeval het permanente begrazen door schapen voorkomen. In het gebied komen rietorchis, bosorchis en moeraswespenorchis voor, maar ook de berschermde Euphrasia.

Het gebied is 2km lang en 100m breed. Er loopt een fietspad doorheen en er liggen diverse grote waterpartijen. Het is 4 jaar geleden klaargekomen nadat een kleipakket is verwijderd en de onderliggende zandrug blootgelegd. Het ligt anderhalve meter lager dan het omliggende polderland. Het waterschap is eigenaar en SBB moet met weinig geld onderhoud doen.

De natuur is er in die paar jaar uitgebarsten. Maar ook opschot van wilg, els en berk. Die vormen nu een bedreiging voor het voortbestaan van de kruidachtige gewassen. Om het beheer "gratis" te laten plaats vinden heeft men het plan opgevat om schapen het werk te laten doen. Daartoe is het gebied in tweeën gedeeld. Gebied 1 is nu sinds de winter begraasd en omgetoverd in steppe. Gebied 2 is de bloemrijke weelde van de vorige jaren. (tienduizenden rietorchissen!!) Omdat de aannemer in gebreken bleef met het plaatsen van een rooster kon de ecoloog van de provincie, door mij gealarmeerd nog net voor de gebiedswisseling van de schapen, dit voorkomen.

Een gesprek volgde. Een (gedwongen) compromis kwam er uit: De schapen blijven in gebied 1,ook volgend jaar. In 2019 volgt er gescheperde begrazing op ten minste 4 dagen in gebied 2. Gescheperd, omdat de herder met honden weg moeten bijven uit de orchideeën rijke gebieden.

Op 9 juli is er een bespreking met alle betrokkenen, waaronder ikzelf, die de belangen van orchideeën moet behartigen. Ik heb het gevoel dat het geen goed plan is. De kosten prevaleren boven de natuurwaarde. Er wordt per slot de helft (= 8 ha) natuur opgegeven, oa de rode lijst staande Euphrasia.

Ik heb zelf geen ervaring met dit soort problematiek, hoewel ik snel bijleer. Graag advies.
Gerrit Eijkelenboom.
Gebruikersavatar
Michiel Janssen
Site Admin
Berichten: 1017
Lid geworden op: di aug 23, 2011 10:49 pm
Locatie: Zevenhuizen
Contacteer:

Re: Permanente begrazing door schapen.

Bericht door Michiel Janssen »

Ik denk dat het het beste zou zijn als je niet alleen vanwege de orchideeën de bijzonderheid van het gebied benadrukt, maar voor zoveel mogelijk plantensoorten en diersoorten. Stijve ogentroost staat weliswaar op de rode lijst maar als algemeen voorkomend maar zeer sterk afgenomen. Beklierde ogentroost is daarentegen wel beschermd volgens de huidige Wet natuurbescherming maar ik meen dat die twee soorten nauwelijks uit elkaar te houden zijn.
Het zou me niet verbazen als er een contract is getekend tussen de schaapsherder en het waterschap en/of SBB. Contractbreuk is duur, vandaar de compromis. Jaarrond begrazen met schapen op een natuurterrein is eigenlijk sowieso te idioot voor woorden. Dan krijg je inderdaad een steppe. Als zijn ze in de provincie Flevoland wel dol op grote grazers en steppes volgens mij. :wink: Anderzijds is mijn beperkte ervaring met schapen dat ze eerst al het lekkere, voedzame spul opeten en als laatste de minder voedzame vegetatie. Je moet ze dus dwingen om ook het minder voedzame spul op te eten door te zorgen dat er niets anders meer te eten is. In een terrein waar ik jaren geleden beheerswerkzaamheden deed, is toen ook gebruikgemaakt van schapenbegrazing en het eerste wat die deden was al het bereikbare frisse, jonge eikenblad opeten voor ze aan het droge gras en de Amerikaanse vogelkers begonnen.
Gerrit
Berichten: 523
Lid geworden op: za sep 19, 2015 6:24 pm

Re: Permanente begrazing door schapen.

Bericht door Gerrit »

Nee Michiel, er is nog geen contract met een herder.

En ja, te gek voor woorden, dat begrazen jaarrond. En er is zelfs niet over een ander idee nagedacht: vrijwillgers, crowdfunding, provinciale potjes, Postcodeloterij, oid. Geen creativiteit, of kun je dat niet verwachten van een waterschap en/of SBB.

En natuurlijk kijken wij (ecoloog en ikzelf) naar de andere planten. Wat te denken van Wintergroen, duizendgulden kruid, tijm (bijen), En kijken we naar de samenhang tussen de flora en insecten, heel veel blauwtjes , libellen en vogels. Ik hoorde de roep van de roerdomp.

Wat betreft het selectieve graasgedrag van schapen: je hebt volkomen gelijk. We hebben dat met eigen ogen aanschouwd. In de "steppe" stond geen grassprietje, maar de wilgen en elzen stonden nog vrolijk in blad. Ze hebben toch te hoge verwachtingen van de schapen. Die beesten moeten eerst uitgehongerd zijn en dan gaan ze doen waarvoor zij aangesteld zijn. Maar of de herder dat ook zo leuk zal vinden....

Goeie grap trouwens van de Oostvaardersplassen.

Gerrit
Gerrit Eijkelenboom.
Gebruikersavatar
Michiel Janssen
Site Admin
Berichten: 1017
Lid geworden op: di aug 23, 2011 10:49 pm
Locatie: Zevenhuizen
Contacteer:

Re: Permanente begrazing door schapen.

Bericht door Michiel Janssen »

Op basis van de soorten die je beschrijft, lijkt het me zeer de moeite waard om dat terrein te beschermen tegen kaalslag door schapen. Ongelooflijk dat ze daar zo simpel over denken of hebben gedacht. Maar een strook van 2 km bij 100 m is best een flink stuk. Dat pak je niet even met een paar vrijwilligers aan vermoed ik. En als het allemaal niets mag kosten... Bijzonder frustrerend. En ook omdat je in feite tegen de bierkaai aan het vechten bent want die berken, elzen en wilgen zijn onderdeel van de natuurlijke successie. Ik zie precies hetzelfde gebeuren op dat terrein bij Ulvenhout waar enkele jaren geleden die Ierse schroeforchissen stonden. En op andere terreinen is het het riet dat niet te houden is. Of gras. De Oostvaardersplassen zijn trouwens niet het enige mislukte project in Nederland met grote grazers. In de Amsterdamse Waterleidingduinen zijn ook zo'n beetje alle bijzondere planten verdwenen in de maag van damherten. Dat zijn ook fijnproevers. Weer zo'n idioot idee om die daar uit te zetten terwijl Artis zo dichtbij is en je daar ook hertjes kunt gaan kijken. :evil:
Gebruikersavatar
Hans Dekker
Berichten: 985
Lid geworden op: vr dec 12, 2008 7:15 pm

Re: Permanente begrazing door schapen.

Bericht door Hans Dekker »

Jaarrond begrazing kan prima maar alleen als het terrein erg groot is en met een lage veedichtheid. Daar zijn voorbeelden zat van, mét orchideeën. In kleine terreinen is het een slecht idee. Daar kun je schapen prima als maaimachine gebruiken door ze na de zaadzetting kort maar hevig in te zetten. Zo gauw de vegetatie afgevreten is gaan ze er weer uit. Opslag zal een probleem blijven. Het is een jong dynamisch terrein. Daar hoort opslag bij. Hier in Drenthe helpen vrijwilligers soms met het weghalen van opslag via bv Landschapsbeheer Drenthe. Wees niet te fel bij het overleg en laat emoties niet toe. Redeneer op basis van feiten en kom met redelijke alternatieven.

Succes,

Hans
Gebruikersavatar
Michiel Janssen
Site Admin
Berichten: 1017
Lid geworden op: di aug 23, 2011 10:49 pm
Locatie: Zevenhuizen
Contacteer:

Re: Permanente begrazing door schapen.

Bericht door Michiel Janssen »

Inderdaad Hans, ik was al uitgegaan van het kleine terrein met het oog op jaarronde begrazing door schapen. Als het er de hele tijd uitziet als een steppe, is er iets mis.
Gerrit
Berichten: 523
Lid geworden op: za sep 19, 2015 6:24 pm

Re: Permanente begrazing door schapen.

Bericht door Gerrit »

Goed, na jullie opmerkingen heb ik inderdaad een plan om eventueel in te brengen.

Bedankt Michiel en Hans.
Gerrit Eijkelenboom.
Gebruikersavatar
Michiel Janssen
Site Admin
Berichten: 1017
Lid geworden op: di aug 23, 2011 10:49 pm
Locatie: Zevenhuizen
Contacteer:

Re: Permanente begrazing door schapen.

Bericht door Michiel Janssen »

Ik vond een informatief electronisch handboek uit 2002 in het E-depot van de Wageningen Universiteit en Research: http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/29959

Een bruikbaar citaat:
Bij begrazing in de natuur is standbeweiding met schapen, zeker in grote aantallen, minder gunstig. Hoge dichtheden schapen in standbeweiding laten nauwelijks bloei en zaadzetting toe. Slechts in relatief grote terreinen en dan in lage dichtheden kan standbeweiding positieve resultaten opleveren. De schapen vreten in het groeiseizoen lang niet alle biomassaproductie op, zodat bloei en zaadzetting kunnen optreden. De vegetatieontwikkeling is verder spontaan. Onder bepaalde omstandigheden kan dat als positief worden uitgelegd. Slechts met variëren van de aantallen schapen kan men de begrazing sturen.
Voorts vond ik informatie over natuurbegrazing in de gemeente Boxtel. Voor extensieve begrazing door schapen zet men 20-30 dieren per ha weiland in. In voedselarme gebieden zoals heidegebieden is de begrazingsdruk 8 keer zo laag. Jij had het in jouw verwijderde bericht over 8 ha. Nou, 8 x 20 = 160 dieren. Aangezien het geen weiland is, moet dat nog gedeeld worden door een factor. Hoeveel? Geen idee. Misschien ligt het jonge natuurterrein in de Noordoostpolder tussen weiland en heide in. Dan zou dat een factor 4 zijn. Nou, 160/4 = 40. Dat is toch een derde minder dan 60. Maar er zal vast betere, meer gespecialiseerde informatie beschikbaar zijn.
Gerrit
Berichten: 523
Lid geworden op: za sep 19, 2015 6:24 pm

Re: Permanente begrazing door schapen.

Bericht door Gerrit »

Een update van de gebeurtenissen tot nu toe.

Een gesprek gehad met de betrokkenen, nl met de ecoloog van het waterschap, Waterschap Zuiderzeeland, die eigenaar is en het geld beschikbaar stelt en de beheerder van SBB, die verantwoordelijk is voor het besteden van de financiën en de uitvoering van het onderhoud.

Mijn inbreng en die van mijn vriend, ecoloog bij Landschapsbeheer, kan slechts adviserend zijn aangezien wij officieel niets te zeggen hebben. Ik heb de indruk, dat onze adviezen wel gewaardeerd worden en dat er zoveel als financireel mogelijk is rekening wordt gehouden met onze wensen.

Besloten is: Het beheer dmv schapenbegrazing gaat gewoon door, ook in de toekomst. Het grootste deel van het gebied (20ha) wordt de facto dus prijs gegeven. Een trieste zaak aangezien de specatulaire explosie van vestiging van nieuwe bijzondere soorten nu wordt beëindigd en de dynamiek van het gebied niet tot meer ontplooiing kan komen. (zojuist nog de vestiging van rond zonnedauw ontdekt)

Als compensatie is afgesproken, dat er enclaves komen, stukken die omheind worden, die handmatig worden beheerd. Een gebiedje waar de moeraswespenorchis staat en een gebied van 70m lang en 20m breed, waar rietorchis, bosorchis, pelorisch rietorchis groeien. Dit gebied moeten wij zelf gaan onderhouden, maar dan hoop ik een beroep te doen op leden van de WEO om eenmaal in het jaar een beheerdag te organiseren.

Wij gaan een rapport schrijven over het gebied om het belang van het gebied bij het waterschap te benadrukken en zo een verzoek om meer financiële middel voor onderhoud voor het gehele gebied te berwerkstelligen.

Gerrit
Gerrit Eijkelenboom.
Gebruikersavatar
Henk de Groot
Berichten: 191
Lid geworden op: ma mar 15, 2010 9:51 pm

Re: Permanente begrazing door schapen.

Bericht door Henk de Groot »

Beste Gerrit,

naar de huidige omstandigheden waarmee terreineigenaren platgezegd hun beheer naar financiële mogelijkheden moeten uitvoeren, al een prima gegeven dat de beheerders en ecoloog open staan voor discussie en dialoog.

Voor wat betreft het beheer van dat stukje " eigen terrein" meldt ik me bij deze als vrijwilliger om te helpen. Wellicht is een "adoptie" van dat terrein door WEO vrijwilligers een optie. Sterker nog, misschien dat Mark Engels mogelijkheden ziet voor de Stichting Belang Inheemse Orchideeën.

Naar de omstandigheden toch een mooie resultaat Gerrit. Complimenten.

Henk
Gerrit
Berichten: 523
Lid geworden op: za sep 19, 2015 6:24 pm

Re: Permanente begrazing door schapen.

Bericht door Gerrit »

Henk de Groot schreef:
Voor wat betreft het beheer van dat stukje " eigen terrein" meldt ik me bij deze als vrijwilliger om te helpen.

Henk
Dat stukje terrein is heel specifiek, want het moet onderhouden worden voor de bosorchis die er groeit. Er staan nu vooral berken die al aardig groot zijn en veel elzen. Het is geweldig, dat je je als eerste aanmeldt Henk. Stuur even een e-mail naar gerriteijkelenboom@hetnet.nl. Contact via het forum werkt voor mij niet.
Het gebied ligt niet ver van Emmeloord. We denken aan een beheerrsdag begin maart, omdat berken in de groei doodbloeden.
Henk de Groot schreef:Beste Gerrit,

misschien dat Mark Engels mogelijkheden ziet voor de Stichting Belang Inheemse Orchideeën.

Henk
Nu moet je me toch even bijpraten. Wat doet Mark Engels en de Stichting Belang Inheemse Orchideeën?

Gerrit
Gerrit Eijkelenboom.
Gebruikersavatar
Henk de Groot
Berichten: 191
Lid geworden op: ma mar 15, 2010 9:51 pm

Re: Permanente begrazing door schapen.

Bericht door Henk de Groot »

Beste Gerrit,

- mail ga ik zo naar je sturen

- voor wat betreft de Stichting Behee Inheemse Orchideeen: die vraag kan Mark zelf het beste beantwoorden, qua doelstelling etc. Maar als je op het Forum naar het onderwerp "vrijwilligersweekend" gaat zie je dat er al een aantal jaren door vrijwilligers van de WEO werkzaamheden worden verricht in een aantal terreinen in Zuid Limburg. Mark Engels is daar de grote initiatiefnemer en organisator voor. Dat werk wordt verricht in terreinen van oa Staatsbosbeheer en Limburgs Landschap. Naast WEO leden nemen daar ook leden van bv IVN aan deel. Omdat het een structureel karakter heeft gekregen, de organisatie beter te kunnen regelen en ook subsidiegelden bv voor materiaal aan te kunnen vragen heeft Mark die Stichting BIO opgericht. Tot op heden voor beheer in minimaal vier terreinen in Zuid Limburg maar wellicht zijn er mogelijkheden om vanuit die stichting ook het beheer in de Noordoostpolder te steunen.

mvg

Henk
Gerrit
Berichten: 523
Lid geworden op: za sep 19, 2015 6:24 pm

Re: Permanente begrazing door schapen.

Bericht door Gerrit »

Dank je Henk, ik neem contact op. Gerrit
Gerrit Eijkelenboom.
Plaats reactie