Forum Werkgroep Europese orchideeën (WEO)

Tijd voor een intermezzo, want er staan niet alleen orchideeën en misschien gaat uw belangstelling ook uit naar andere gewassen.

Allium parciflorum is een IUCN rode lijst soort. De plant is erg klein en steekt zijn kleine bloemhoofdjes met draaddun blad naar buiten op een talud, waar ik hem zag.

Allium roseum is een algemene soort, voorkomend in het Middellandse Zeegebied van Portugal tot Turkije. Wordt veel gekweekt voor tuin cultuur

Allium triquetrum is van oorsprong ook een Meditterane soort, maar komt als exoot op veel plekken voor. Zo is hij in Nederland soms verwilderd bij buitenhuizen en kastelen en is dus een stinzenplant

We zijn nog steeds in het midden van Sardinië en wel op de Col d'Ortuabis. Dit is eigenlijk een bultje in de weg. Meer niet, maar er staat een bord dat je er bent. Het is een belangrijk punt, want hier ligt de hoogvlakte waar je dagen kunt doorbrengen. Het is onmetelijk en je kunt er ronddolen zonder iemand tegen te komen en er staan de meest fantastische planten. Eerst de kruidachtige gewassen en daarna de orchideeën.

Pancratium illyricum is een spetterende plant, een bolgewas, uit de Amaryllidaceae familie, endemisch voor de twee eilanden.

Leuke vondsten Gerrit,
Ik zal zeker ook een keer Sardinië gaan bezoeken.

Mooie foto's ook!

Ja Marcel, kan wedijveren met Gargano, daar was jij toch?

Eindeloze velden met Narcissus tazetta

De hoogvlakte van de Ortuabis staat vol met Romulea. Als je 's morgens komt zie je niks, maar na twaalven is de vlakte bezaaid met paarse krokussen. Dat lijkt zo, want het is Romulea wat je ziet. Er zijn 3 soorten.

Op de foto ziet u ze alle drie tegelijk: Links Romulea ligustica, rechts Romulea requienii en in het midden hun kindje, Romulea x limbarae.

Romulea x limbarae is de natuurlijke hybride tussen de twee ouders. Zijn karakterisieken zijn: Een lange witte stempel en lange witte meeldraden. De vorm van de sepalen en petalen zit ongeveer tussen de twee ouders in. Sommige botanici beschouwen dit als een zelfstandige species, anderen als een hybride. Het is een object voor verdere studie. (Dank aan Wim Boens (België voor zijn support)

Romulea ligustica, een IUCN rode lijst soort, kritisch bedreigd en afnemend, voorkomend in Ligurië, en Sardinië, maar ook gewoon op de Ortuabis hoogvlakte.

Gerrit, ben het helemaal met je eens: het onderscheid tussen picta en morio is alleen duidelijk in zuidelijk resp. noord Europa, maar in het tussenliggend gebied liggen de kenmerken er tussen in. Vraag is dan of je over twee soorten moet spreken. Ik zou eerder zeggen één soort met onderscheidbare regionale verschillen.
Groet, Jos

De meeste rechtse plant op foto 817 is Romulea requienii

Het is een endeem voor Corsica en Sardinië. Een soort met een fantastische kleur, donker paars. De meeldraden zijn tamelijk kort en geel, de stempel ook tamelijk kort en geel. De tepalen (verzamelnaam van sepalen en petalen) zijn afgerond aan de top.

Als je je afvraagt, terwijl je ronddwaalt op de hoogvlakte, hoe die witte sterretjes heten die je met enorme aantallen aantreft, het is Ornithogalum corsicum. Bij ons heet het vogelmelk. Jammer eigenlijk dat wij de Engelse naam niet hanteren: Star of Bethlehem. Maar de naam klopt perfect. Ornhitos is Grieks voor vogel en gala is melk. Het plantje is vrijwel zonder steel, de bloemen liggen zo ongeveer op de grond. Hij groeit vanuit een bol en vormt lineaire bladeren.

We kwamen op de hoogvlakte om naar orchideeën te zoeken. Het is daar een soort van snoeppot van soortjes uit het lutea/fusca-complex.

Hoe leuk het is om daar te zoeken, hoe lastig is thuis de determinatie. Er is volgens mij op dit moment geen enkele consensus wat betreft de naamgeving. Ik moet er dus maar wat doorheen laveren met de zekerheid, dat ik het niet goed doe. Eerst soorten uit Ophrys lutea groep. Van de honderden soorten die ik bekeken en gefotografeerd heb, zijn verreweg de meeste Ophrys lepida. Ik leg mijn keuze later uit. Slechts enkele sprongen eruit, die afwijkend zijn. Die noem ik Ophrys phryganae Dit is een wijdverspreide soort, die overal vanaf Italië oostwaards voorkomt. Het is een soort met heel veel verschillende bestuivers. Ik denk je dan op grond daarvan geen onderscheid kunt maken, zoals Bart de Vijver in "Liparis 2019" wel doet. Phryganae heeft geen vaste bestuiver. Op grond van uiterlijke kenmerken kies ik voor phrygana. Namelijk de abrupte knik (kink) aan de basis van de lip is duidelijk. Die is zowat 90 graden. Verder is de grens tussen de donkere nerf in het midden van de lip en de gele zijlobben tamelijk scherp.

De meeste orchideeën uit de Ophrys lutea groep, die we daar op de hoogvlakte aantroffen, hebben gemeenschappelijke kenmerken, namelijk een bruine beharing die zich uitstrekt tot over de zijlobben en rond de sinussen (inkepingen tussen midden lob en zijlobben) met vaak een vervagend oranje overgangs gedeelte. Ik kies niet voor Ophrys corsica, terwijl Bart de Vijver in Liparis dat wel doet. Hij vindt de twee soorten identiek en kiest voor de oudste naam. Ik zie dat Ophrys corsica een brede gele rand heeft en Ophrys lepida niet. Op grond van wat ik hierboven schrijf, kies ik voor Ophrys lepida

Het tweede deel gaat over het Ophrys fusca complex.

Ophrys funerea, betekent zoiets als begrafenis. (misschien vanwege de sombere kleuren?)

De lip is lang. De zijlobben vouwen naar onderen. Het speculum is ook lang, blauwachtig tot roodachtig

Op de tweede foto zien we een interessant fenomeen. Ik wil juist de Ophrys funerea fotograferen en was heel dicht bij de bloem, toen een bij wilde neerstrijken op de bloem. Ik schrok enigszins en deinsde terug, evenals de bij. In plaats van weg te vliegen keerde hij terug. en landde op de lip. Meteen realiseerde ik me dat ik dat moest fotograferen.
We zien hier het verschijnsel pseudo-copulatie. We zien het achterlijf van de bij in de stempel opening. Hij probeert te paren.
Leden van de geslacht Ophrys geven de bestuivers geen beloning in de vorm van nectar. Zij vermommen zich als een vrouwtjes insect. Ze sturen pheromonen de lucht in, dat een naderende bij de goede richting op stuurt. Op zicht afstand ontwaart de bij een vrouwtjes bij. De lip is een perfecte landingsbaan. Al snel begrijpt de bij dat hij is bedrogen, verdwijnt en heeft zijn lesje geleerd. Maar de bevruchting is tot stand gekomen. Alleen onervaren bijen laten zich bedriegen. Vandaar dat dit fenomeen zo weinig wordt waargenomen. Een buitenkansje voor mij.

Ophrys zonata is een controvesiele soort, die nog wel genoemd wordt in de laatste uitgave van Delforge en de website van John and Gerry. Steeds meer stemmen gaan op om deze soort te laten opgaan in Ophrys funerea en dat lijkt me ook. De verschillen zijn marginaal.
Maar voor wat het waard is, ik heb foto's van Ophrys zonata, die wel erg overeenkomen met de beschrijvingen van voornoemde auteurs.
Het is een middelgrote bloem, de lip id in de lengte tamelijk vlak, met de tip sterk naar beneden gekromd. Zijdelingse lobben rond en onder de lip gevouwen, sinussen amper zichtbaar. Het speculum lang, zwartig-blauw met een diepe groef. Witte beharing bij de stempelingang.