Forum Werkgroep Europese orchideeën (WEO)

Op onze 12-daagse reis naar Sardinië hebben we twee regio's bezocht voor de orchideeën.

Van 14 t/m 20 april waren we in de Iglesiente regio in het zuidwesten rond het stadje Domusnovas, een gebied op zee nivo waar de orchideeën iets eerder bloeien.
Van 20 t/m 26 april waren we in het Laconi district, in het centrum van het eiland, waar de orchideeën groeien op een hoogte van 800m, in de heuvels aan de voet van het Gennargento gebergte. Daar zijn de orchideeën wat later.

Sardinië, een leeg land, golvend, met nauwelijks bewoning, met talloze kuddes schapen. Een vierbaans autoweg brengt je gerieflijk van de kleine luchthaven Olbia naar het zuiden. De afstanden zijn groter dan je zou denken. Van noord naar zuid wel bijna 300km.
De bevolking heeft zich gevestigd aan de kust, waar er waarschijnlijk een beter inkomen kan worden verkregen in de toeristische sector.

Overblijfselen uit het verre verleden zijn er te vinden, de nuraghi, pre-hystorische nederzettingen en talloze menhirs, recht opstande stenen, met wellicht een religieuze functie

Ik begin in het zuiden in de buurt van Domusnovas. Het gebied daar is van oudsher befaamd om zijn mijnbouw, metaalerts werd daar al door de Romeinen gewonnen. Nu staan de mijnen hopeloos leeg en vervallen en de bevolking zonder werk. We vinden er nu slechts de mooiste orchideeën.

Daar begin ik direct maar mee, nl. de twee mooiste: Ophrys chestermannii en Ophrys normannii, beide endemisch voor de regio, verwant. Zo verwant, dat het lastig is om ze uit elkaar te houden. Hier de opvallendste kenmerken:

Ophrys chestermannii: Grote bloem. Atijd met een zeer donkere lip. De binnenzijde van de zwellingen (ook wel borsten genoemd) zijn geel. De sepalen (ook wel oortjes genoemd) lopen uit in een punt.

Ophrys normannii: Grote bloem. Vaak een zeer donkere lip, maar ook heel mooi gekleurd (voor de determinatie heb je daar dus niets aan) De sepalen zijn rond, De zwellingen zijn niet geel aan de binnenzijde.

Zoek de kenmerken op de foto's: Eerst Ophrys chestermannii

Ophrys normannii :Let op de verbazingwekkende kleurnuances

Ophrys neglecta betekent: vergeten, over het hoofd gezien. Dat kan kloppen, het is een kleintje hoor, komt soms niet boven het gras uit. Maar wel heel mooi in felle kleuren. Het was voorheen een ondersoort van Ophrys tenthredinifera, maar nu een zelfstandig taxon.

Hij is dus klein, maar zeer compact, de schouders komen wat omhoog en vooral: een pluk haar boven het aanhangsel.

.

Een lastige is Ophrys aprilia

Oorspronkelijk komt hij van Corsica, maar wordt genoemd voor noord Sardinië. Kunnen we hem dan gevonden hebben in het zuiden?

Hij heeft wat weg van Ophrys neglecta, maar heeft het formaat van Ophrys normannii. De gefotografeerde bloemen stonden op een veldje met O. normannii en O. chestermannii, dus ik weet dat het formaat klopt. Het verschil met de twee soorten in de buurt is vooral het rode basaal veld en de tuft met haar boven de appendix. Die is wel veel kleiner dan bij O. neglecta. Dus met enig voorbehoud hier de foto's van Ophrys aprilia.

Dit is de laatste uit de Ophrys tenthredinifera groep, Ophrys bombyliflora

Wie hem nog nooit gezien heeft; je kunt je bijna geen voorstelling maken hoe klein hij is, dus gemakkelijk te overzien. Zijn lichtgroene kleur van de sepalen verraadt hem. Je bent er eigenlijk nooit naar op zoek, want hij vindt jou wel.

Prachtige serie Gerrit

Bedankt Marc.

Ophrys annae is ook een lid van de Ophrys chestermannii groep. Deze soort is endemisch voor Sardinië en Corsica. De donker bruine fluwelige lip heeft een speculum (lip markering) dat blauwachtig grijs is met brede gele randen, die helemaal doorlopen naar de schouders, als een halsketting. Vaak vormt het een occelus (oog).

Ophrys morisii is de orchidee, die we het meest daar in het zuid westen tegen kwamen. Het is een zeer variabele soort, maar dat wisten we aanvankelijk niet. Je denkt dus dat het telkens andere soorten zijn die je ziet. Maar op een gegeven moment denk je: ik weet niet wat het is, dus het zal Ophrys morisii wel zijn. En dat was ook zo bij thuiskomst en de bestudering van de bronnen. Hij behoort tot de Ophrys argolica groep.

Enkele weinig houvast biedende kenmerken: De sepalen kunnen alle kleuren hebben. De lip is donker bruin, niet al te groot, ook niet klein. Meestal 1-lobbig, maar ook onduidelijk 3-lobbig. meestal ovaal, maar soms ook onduidelijk trapezoïd. De tekening op de lip is meestal een X of een H. Soms vormt de markering op de lip een hoefijzer. Bekijk de afbeeldingen maar.

Ophrys conradiae Naar M. Conrad, Corsicaans botanicus. Het is een scolopax-achtige orchidee, met een duidelijk rechthoekig patroon op de lip. Heel breed uitgestrekt naar de zijkanten.

Herorchis longicornu is een lid van de Herorchis morio familie (bij ons beter bekend als Harlekijn) De hele familie heeft als belangrijkste kenmerk de groene adertjes in de sepalen, vooral ook aande buitenkant (zeg maar: groen in de oortjes)

Deze soort is zeer algemeen op Sardinië en je kunt er de mooiste kleurvariaties uitzoeken. Dat heb ik voor u gedaan. De paarse vorm is de normale kleur. Wit (hypochrome variëteit) is niet zeldzaam, maar de rode had ik daarvoor nooit gezien. Wat een kleur.

Orchis provincialis (betekent: uit de Prevence Fr) staat meestal te roepen in het bos of beschaduwde plekken onder bomen. De licht gele kleur is zeer opvallend, maar hij is makkelijk te verwarren met gele dactylorhiza's (later in het verslag) Het eenvoudige kenmerk is, dat de lip met veel rode stipjes is bedekt.

Weing Serapias gevonden, misschien nog te vroeg.

Serapias parviflora

Toch nog een enkel exemplaar. Hij heeft een smalle lip die terugbuigt tegen de steel.

Serapias lingua is de makkelijkst te determineren van het geslacht Serapias. Het geeft zoveel hoofbrekens, dat veel mensen er maar niet aan beginnen. De soort lingua groeit vaak in groepen en dat staat vrolijk.